Auteur: Geert van den Munckhof

Half twee ’s middags. Na twee dagen met vanalles nu even helemaal niks. Buiten vriest het net niet en binnen is het nu minder koud dan een uurtje geleden. De Volkskrant ligt in al zijn onderdelen voor me op de tafel. Net helemaal uitgelezen, met de top 2000, via de iPhone, op de oren. Op diezelfde iPhone deze indrukken aan het vastleggen. Er zijn zoveel andere dingen die ik kan doen, maar nu even niet. Eva Jinek kijkt me aan vanaf het Volkskrant magazine. Die heeft toch ook vanalles meegemaakt het afgelopen jaar. Heb ik net zitten lezen en me verbaasd hoe zoiets ‘gewoons’ zo kan exploderen in de media. En wat te denken van die Nederlander die in een vliegtuig een terrorist uitschakelde. Samen met twee anderen lees ik, maar hij werd de personificatie van de held die we allemaal willen zijn. De mediamaffia, zoals hij het omschrijft, beangstigt hem nu méér dan de terrorist waarbij hij een bom in diens kruis onklaar maakte. Het kan verkeren. Als zijn zaakje toen wel geëxplodeerd was, hadden we gewoon weer een geslaagde aanslag gehad, inplaats van een held. Wrang. We smullen met z’n allen van beide. Het leed maar ook het succes van anderen. Het is gemeengoed geworden. Via alles dat met een ‘i’ begint zijn we erbij. Vaak slechts enige seconden later dan de realiteit. We komen steeds dichter bij het punt dat we er écht live bij kunnen zijn. Nog even en we kunnen via de digitale snelweg afkortingen vinden die het mogelijk maken ruim vóór de ramp op de plek van bestemming te zijn. Utopie? TomTom leidt ons nu toch ook al om een file heen (om een andere in te rijden…).
Ach, het zal allemaal wel anders zijn dan het lijkt. Uiteindelijk ligt er wel twintig centimeter sneeuw buiten, vriest het nog steeds net niet en zingt Lenny Kravitz het nummer ‘always on the run’. Het kan verkeren.

Wat is een kenmerk van iets niet snappen? Vragen stellen. Er van uitgaande dat je de dingen wil begrijpen, stel je vragen. Aan anderen of aan jezelf. En dat laatste, dat houdt me bezig. Die vragen aan mezelf, daar krijg ik niet goed een vinger achter. Nog even los van de vragen zelf, is het ’t proces wat er zich in mijn hoofd afspeelt dat ik niet goed snap. Met name de vragen waar ik elke keer geen antwoord op weet. Dat lijkt zo’n nutteloze bezigheid. Hoe lang moet je dat volhouden? Jezelf vragen stellen die je niet kunt beantwoorden?

En meteen heb je er dan een vraag bij… Dat proces bedoel ik. Het denken in je hoofd. Nadenken over wat je ziet, hoort  of voelt. Woorden vinden voor wat je wil zeggen of wil opschrijven. Welke woorden kies je uit, spreek je uit of schrijf je op? En waarom juist die? Waar ligt bijvoorbeeld dat moment dat ik ‘hallo’ schrijf in plaats van ‘geachte’. En nog wat breder vertaald, wanneer voel ik me op mijn gemak en wanneer maak ik me druk? Wat raakt me en wat gaat aan me voorbij?

Dat komen en gaan van emoties en gedachten, dat houdt me bezig. Daarbij komt dat, wanneer ik iets niet snap, de ander daar een tegenovergestelde ervaring bij kan hebben. Interessant. Wat snapt hij wel en om welke reden gaat dat voor mij niet op? Vrij voor de hand liggende verklaringen als ‘opleiding’, ‘kennis’, ‘intelligentie’ of  ‘inzicht’ gaan door mijn hoofd. Al heel snel komen daar woorden bij als ‘tijd’, ‘aandacht’ of ‘bewondering’, die op hun beurt weer een balans zoeken op de taalschaal met ‘onzekerheid’, ‘jaloezie’ en ‘angst’. Allemaal interessante associaties, maar niet meteen eenduidige antwoorden op de vragen. Soms is het heel zinnig om ‘ach, laat maar even zitten’  zwaar te laten doorwegen.

Het voortdurend vriendelijk botsen van woorden en zinnen in mijn hoofd. Toevalstheorieën. Gausskrommen. Ups en downs. Vanalles. In gedachten ben ik tegelijkertijd leraar en student. Zonder kennis, maar vooral met een gemotiveerd spervuur aan vragen. Ge-weten-loos en voortdurend. Want de tijd tikt voort. Elke seconde. Elke minuut. Elk uur en elke dag dat ik bezig ben met de dingen die ik doe.

Een plezierige kant van al dat denken is namelijk het doen. Dat voelt als stage lopen bij mezelf waarbij ik mag leren van de praktijk. En zo nu en dan vind ik dan zelfs een antwoord op een vraag. Even heel duidelijk en voor de handliggend logisch. Weet je wat het volgens mij is? Het is het gevoel om in leeftijdnood te komen. De beperkte tijd, gecombineerd met de wil om iets eeuwigs achter te laten. Even vasthouden die gedachte want voor je het weet is het weer een vraag geworden… Moet je doen. Vooral doen. Snap je?

‘Het is vals hè’? Hij stopt met zijn gitaarspel. Een beetje bedrukt kijkt hij me aan en tegelijkertijd ook in de lens van de iPhone-videocamera waarmee ik hem op zijn verzoek aan het opnemen ben. ‘Volgens mij is het vals’, beantwoord hij zijn eigen vraag. Ik stop de opname. ‘Wat was er vals’, vraag ik, omdat ik eerlijkgezegd best onder de indruk was van zijn gitaarspel en begeleidende zang. ‘Nou, alles…’. Het is even stil. Hij wil een filmpje van zichzelf op YouTube zetten. Maar het is duidelijk dat hij niet 1-2-3 tevreden is over de opname. ‘Dan doen we het toch gewoon over’, stel ik voor. Dat patroon herhaalt zich nog een aantal keren. Opnemen, terugkijken, herhalen. Dan zegt hij: ‘Jij vindt het niet meer leuk hé?’. Ik voel zijn dilemma. Hij wil duidelijk ‘kwaliteit’ maar hij lijkt me niet te willen belasten met zijn hang naar perfectie. Zijn antennes voor de gemoedstoestand van anderen zijn bijzonder gevoelig…

In al die minuten dat ik de camera zo stil mogelijk houd en hem hoor zingen en zie spelen, gaan er allerlei gedachten door mijn hoofd. Daar zit hij dan. Mijn zoon van twaalf. Zichzelf begeleidend op gitaar terwijl zijn stem heldere tonen voortbrengt. Ik zie hoe hij zijn best doet om dat samenspel zo mooi mogelijk te laten klinken. Ik geniet ervan. Gisteravond heeft hij tijdens de afscheidsmusical van groep 8 ook gezongen. Voor een volle zaal met ouders en leerkrachten. Met trots denk ik aan ‘zijn momenten’ in de musical. Vanaf de voorste rij heb ik daar genoten van zijn inzet. Maar ik heb ook de druk gezien die hij zichzelf oplegt om alles zo goed mogelijk te doen.

En ook nu legt hij de lat weer hoog. We kijken nog een keer naar de opnames. ‘Kun je daar iets van af halen’, vraagt hij, terwijl hij het resultaat van het eerste filmpje aan een kritische blik onderwerpt. Ik stel hem gerust. Ja hoor, dat kan. Echt? Ja, echt… Hij zet z’n gitaar weg en ik zet de filmpjes van mijn iPhone over naar de computer. Opnieuw denk ik na over zijn wens om zichzelf via YouTube de wereld in te zingen. Waar komt dat vandaan? Is het een kwestie van groeiend zelfvertrouwen? Aangewakkerd door het succes van zijn eerdere live-optredens voor eigen- en vreemd publiek? Ik ga er voor het gemak even van uit dat hij dat zelfvertrouwen ook als positief ervaart. Maar als dat zo is, is dat zelfvertrouwen de reden om van het live-publiek nu over te stappen naar een digitaal ‘wereldpubliek’? Een nieuwe fase in zijn zelfverwerkelijking?

Wat me bezighoudt is het volgende. Wat als die zelfverwerkelijking een wat minder positieve voedingsbodem heeft. Stel dat het geldingsdrang is. Met als bijkomend verschijnsel dat hij daardoor voortdurend op zijn tenen loopt. Moet ik hem daarvoor dan juist niet beschermen?. Bijvoorbeeld door hem te vertellen dat het goed is wat hij doet. Mooi is wat hij zingt en erg knap is wat hij speelt. Want dat vind ik met heel mijn hart. En eigenlijk zeg ik hem dat ook regelmatig. Maar doe ik dat op de juiste manier en bij de juiste gelegenheid? Want ik blijf zo nu en dan bij hem een soort van ‘kwelling’ zien. Een frustatie van het niet kunnen voldoen aan een door zichzelf opgelegde standaard. Een bij herhaling niet halen van een hoger doel.

Zou het mogelijk zijn, om hem wat minder kritisch op zichzelf te laten zijn? Zodat hij meer kan genieten van wat hij doet? Zélf blij wordt van het plezier dat hij anderen bezorgt. Zodat hij een voldaan gevoel heeft inplaats van vooral een gevoel van verbazing. Zodat hij niet alsmaar op zoek hoeft te zijn naar ‘méér’ of ‘beter’. Of… Ho. Ik dwing me om even pas op de plaats te maken in mijn gedachten…‘Het is vals hé?’ Die vraag blijft naklinken in mijn hoofd. En plotseling besef ik dat het niet meer alleen gaat over gitaarspel of zang. Het is méér nog dan zijn vraag, ineens ook de mijne. Het is ‘vals’, in de figuurlijke betekenis van niet accorderen. Van het niet eens zijn met wat je zelf doet. Wat was er ook al weer vals? ‘Nou alles…’ Echt? Nee. Écht niet alles! Dat zou pas echt vals zijn. Iemand met zulke antennes vangt mijn twijfel ongetwijfeld op… En dus ga ik morgen weer naar hem, maar tegelijkertijd ook heel goed naar mezelf luisteren.… en -vals of niet- van beide tot op het bot genieten!

Een dikke zes miljoen hits op google als je ‘tweedehands’ als zoekwoord intikt. Zes miljoen…. Een getal dat je een poosje zorgvuldig door je hoofd moet laten botsen. Ik weet even niet hoe ik in die overpeinzing van google terecht kwam op de site van het CBS, maar daar lees ik dat in 2040 ons land bijna 18 miljoen inwoners telt. Ongeveer één miljoen meer dan nu, in 2010. Waar wil ik naar toe? Naar het beeld dat nu, met wat fantasie, dus al bijna één op de drie Nederlanders gerelateerd kan worden aan het begrip ‘tweedehands’. De één koopt iets nieuws en de ander koopt het een keer over (tweedehands). De derde heeft dan weliswaar nog even niks maar dat is slechts een kwestie van opnieuw iets meer tijd. De tweede verkoopt het namelijk ‘als nieuw’ door aan de derde en voila…wéér zes miljoen tweede- of eigenlijk derdehandsjes. Wij nederlanders zijn een handelsvolk…

Het idee intrigeert me. Op google tik ik voor de aardigheid ook ‘derdehands’ in. Iets meer dan 17.000 hits. Hmm… Da’s nogal een verschil met die zes miljoen. Mag ik daaruit heel kort door de bocht concluderen dat met ‘nieuw’ en ‘tweedehands’ onze productiecirkel al zo’n beetje ophoudt? Daar staan we dan met ons milieubewuste recycle-gedrag. Hoezo ‘cradle-to-cradle’-gedachte? Nee, dat kan niet zijn. Het grote verschil zal vooral wel liggen aan onze creatieve handelsgeest en VOC-mentaliteit (VOC als in Vooral Ongebreideld Cashen…). Derdehands is –creatief handelend gesproken- namelijk net zo iets als tweedehands, maar dan een beetje later op de tijdlijn. Met andere woorden, van die zes miljoen tweedehandsjes zijn er waarschijnlijk ook een heleboel derde- of meerderhands. Maar dat zeggen we er niet bij. Want dat levert niks op. Nee. Wij Nederlanders zijn meer van de ‘als nieuw’-, ‘van een oud vrouwtje’-, ‘niks geleden’- en ‘altijd in de garage gestaan’-uitspraken. En het aardige is dat dat precies is wat we als klant willen horen. Zes miljoen keer als het moet. En dan maakt tweede-, derde- of vierdehands niks uit.

Maar toch, even voor de aardigheid. ‘Vierdehands’? 1650 hits. Vijfdehands? 752! Zesdehands loopt dan vreemd genoeg opvallend op naar 1410. Zevendehands komt op 223 en dat aantal blijft redelijk in stand, tot aan de ‘negatieve uitschieter’ bij negendehands (slechts 6 hits). Tiendehands daarentegen zit weer op 700. Elfdehands komt helemaal niet voor in google, maar twaalfdehands scoort weer een kleine 200 keer. Daarna blijft het allemaal schommelen in de tientallen. Ook honderdstehands scoort nog achtentwintig keer. Met andere woorden, het blijft maar doorgaan. Duizendstehands? Twee keer. Dat zouden u en ik kunnen zijn. Maar dat zou betekenen dat óf u, óf ik iets negenhonderdnegenennegentigstehands moet hebben aangeschaft… Typ dat maar eens in. Net als elfdehands zero hits…Eindconclusie van dit alles: De wereld is, behalve goedkoop, vooral tweedehands en wij lullen daar vervolgens een puntje aan. Met een leugentje zelfs als het moet…maar wel voor eigen bestwil. Want wie wil er nou niet een goedkope Mercedes 500 SEL die van een oud vrouwtje is geweest…

Het moet geen enkel verschil maken. Je bent zo jong als je je voelt. Dus ook al wordt je 50, dan kun je je best 40 voelen. Of jonger. Geen speld tussen te krijgen. Dacht ik tot een paar dagen geleden. Toen werd ik 50…

En dan gaat zo’n speld toch een beetje prikken. Geen grote schade hoor, maar zo nu en dan een steekje. Een korte gedachte, een snel gevoel. Een simpel sommetje. Momentjes van twijfel. Waarop je je in alle eerlijkheid afvraagt: En nou? Wat heb je nu bereikt in je ‘jonge’ leven? Je dacht vroeger toch –het moet ongeveer op je dertigste zijn geweest- aan die dag dat je vijftig zou gaan worden. Dat je dan toch wel in alle opzichten ‘gesetteld’ zou zijn? Dat je op je vijftigste toch wel zo’n beetje alles geregeld zou hebben. Alles waarvan je toen eigenlijk ook al niet goed kon omschrijven wat dat dan was. Maar als je vijftig werd, dan zou je dat toch zeker wel weten? Dan zou je –dat wist je toen heel zeker- op dat groenere gras aan de overkant staan.

Nee dus. Althans. Het voelt nog als dat beginnende gazon van toen. Nog steeds alsof het allemaal moet ‘groeien’. Het totale geluk waarop je toen al zinspeelde. Dat is er nog niet. En al doomdenkend realiseer je je dat de tijd toch wel gaat dringen. Op je dertigste kon je je die twijfel nog wel permitteren. Laat dat gras nog maar even groeien. Pas gezaaid, niet betreden…Begrijpelijk. Maar op je vijftigste? Het gras aan de overkant is nog altijd groener. Je ziet het met lede ogen aan. Je kijkt naar de mensen aan die overkant. Naar al die mensen die er naar jouw inschatting van dat moment al wél zijn. De succesvollen. De geslaagden. De happy few. Je zou ze willen toeschreeuwen, daar aan de andere kant, hoe zij het wel voor elkaar hebben gekregen. Welke wegen hebben zij bewandeld? Welke paden heb jij dan gemist? Hoe is het zo gelopen? Hoe niet? En als de twijfel het grootst wordt, dan doe je dat gewoon. Je vraagt het de eerste de beste winnaar aan de overkant. In vertwijfeling roep je hem toe. ‘Hoe kom ik aan de overkant?’. En het gekke is dat het niet meteen bij je binnenkomt als hij terugroept: ‘Daar sta je al’…