En één dag later, strofe drie nog iets verfijnder…
de eik die maakt zich alweer klaar
voor weer een nieuw en vruchtbaar jaar
door nu haar bladeren te geven
om straks opnieuw te kunnen leven
het knispert om me, dor en bruin
er kraakt een blaadje op mijn kruin
de zon van links, de wind opzij
de roze klaver rechts van mij
het takje op mijn schouder voelt
alsof zelfs dat zo is bedoeld
het lijkt verval, weer terug naar aarde
maar dood wordt leven en houdt waarde
GvdM | 040921
een kat die nog wat twijfelt
maar dan toch oversteekt
een kruispunt van twee wegen
en wind die tot me spreekt
de zon speelt met de wolken
verstopt zich en verbleekt
de schaduw aait het kruispunt
dat niets zegt en toch preekt
met zinnen zonder woorden
zo wijs want niet gefaket
het kruispunt van twee wegen
dat twijfel stil doorbreekt
Bij de hele oude eik
In de zon op nieuwjaarsdag…
Op zo’n tweehonderd meter van het bankje zie ik het afval al liggen. Ter plekke zie ik tot mijn verbazing dat het een aantal gebruikte mondkapjes zijn en lege flesjes bronwater. Vitaminewater zelfs. Gezond afval is mijn eerste gedachte op deze prachtige vrijdagochtend, 1 januari 2021. En de tweede gedachte: wie zijn deze coronaverantwoorde, gezondheidminnende mensen die hier vertoefd hebben..
Het zit lekker in de zon. Ik besluit het afval mijn goeie gevoel niet te laten bederven. Op de fiets hier naar toe veel mensen tegengekomen die allemaal vriendelijk groeten of de beste wensen wensten. Ook zij voelden waarschijnlijk de kracht van de zon en van het nieuwe begin.
Een goed gevoel. En dat terwijl mijn zoon en dochter nog steeds in isolatie herstellende zijn. Mét aanhang! Allevier, ongeveer een week na elkaar, ‘vorig jaar’ positief getest. Gelukkig niet zo ziek dat ze gisteren oud op nieuw helemaal aan zich voorbij moesten laten gaan, maar anders was het wel. Mees en Ili, Pip en Joris, de beste wensen in mererlei opzicht!
In vertrouwen op betere tijden dus en met een goed gevoel, hier in de zon. Een heel nieuw jaar om het beter te laten worden dan dat het was. Een jaar waarin mondkapjes en lege bronwaterflesjes slechts tijdelijk de omgeving vervuilen. Misschien komen ze het straks nog wel opruimen..
Volgende keer toch ook maar een afvalzakje in m’n jaszak stoppen?
een grijze wolk duwt lomp
de zon wat uit het zicht
ineens een beetje kouder
en ook wat minder licht
wie zou het winnen, wolk of zon
je ziet de wolk iets wijken
maar als de zon de winnaar wordt
dan kun je niet meer kijken
jammer, want juist de zon
is wat je ‘t liefste ziet
gelukkig is de warmte er
maar de zon, die zie je niet
de warmte van de zon
maakt grijze wolken witter
en als je het ook soms niet ziet
dan nog: die kracht die zit er…
Met een wat bedrukt gemoed begin ik aan mijn maandagcolumn. Geen duidelijke reden voor mijn stemming, maar fietsend op weg naar een van mijn schrijfplekjes is dat gevoel er. Een beetje maandagblues misschien? Het begin van een tweede coronagolf? De waarom-vraag bij alles wat er speelt en waar meestal geen antwoord op te geven is?
Aan de plek waar ik nu zit kan het niet liggen. Zoveel wilde kleurenpracht bij elkaar zie je niet zo vaak. En dan ook nog met een picknicktafel die nu, voorzien van een uitklapbaar toetsenbordje en een iPhone-schermpje, perfect dienst doet als flexplek. Ik merk dat wanneer ik schrijf, mijn gedachten wat wegtrekken van dat lastig te duiden, ietwat bezorgde gevoel.
Het trekt open. Fel blauw en zonlicht doorklieven steeds opdringeriger het grijs van de wolken. Op die momenten tekent de zon de contour van mijn hoofd als strakke schaduw op de tafel. Ik weet dat wanneer de zon continue gaat schijnen, ik het hier niet ga volhouden. Ik houd van de zon vanuit de schaduw. Maar het trekt open.
Net als mijn gedachten.
Het zal wel de aard van het beestje zijn, dat m’n gedachten zo vaak met me op de loop gaan. Door er woorden aan te geven probeer ik er wat richting in te krijgen. Sturing naar de wat lossere, meer zorgeloze kant van het bestaan. Het zien van het blauw tussen het grijs van zonet, overkomt me op het juiste moment. De zon geeft ongevraagd antwoord op het waarom.
Die verandering van het weer gebeurt dagelijks. En meestal zonder dat je er bewust bij stil staat. Het regent. Het is bewolkt. Of de zon schijnt. Het is zoals het is en verandert zoals het verandert. De menselijke eigenschap is dan om dat vanzelfsprekende te willen duiden. De ‘waarom-vraag’ beantwoord te willen zien. We willen weten wanneer het bewolkt is, wanneer de zon schijnt en wanneer het regent.
Net zoals ik blijkbaar wil weten waarom mijn gedachten zo nu en dan grijs zijn. Terwijl het best wel eens zou kunnen zijn dat die gedachten in essentie alleen maar veranderen omdát ze veranderen. Niet meer en niet minder. Nét als het weer. De verklaring zoeken voor de kleur van de gedachten is mogelijk juist de oorzaak van de kleur grijs.
Laat ik het daar voor deze maandag maar even bij houden. Zonder een gedefinieerd antwoord op het waarom maar juist daarom misschien wel afdoende.
De zon blijft schijnen. Geen schaduw meer. Voor nu…
De eerste vraag die ik mezelf stel, is waarom ik telkens de neiging heb om een verhaal te beginnen met het noemen van de buitentemperatuur. In de schaduw van de oude eik is dat misschien wel het minst interessante. Genietend van een verkoelend briesje kan ik echter melden dat de temperatuur buiten de schaduw 30 graden is. Dan hebben we dat maar gehad en kunnen we verder.
Ik zit hier nu ongeveer een kwartierje en in die tijd zijn er al op een viertal plaatsen eikels naar beneden gevallen. Ik wacht eigenlijk op het moment dat er vlak naast of òp mij ook een terecht komt. Mocht zich dat voordoen, dan zal ik dat melden. De lezer begrijpt: alweer een verhaal zonder een duidelijk onderwerp… een verhaal dat desondanks groeit en groeit. Net als eikels, als ze geluk hebben.
Gistermiddag teruggekomen van een aantal dagen Luxemburg. Electrisch gefietst rond Clervaux en pizza gegeten in Esch-sur-Sûre. Onder andere. Opvallend veel grote windmolens in het landschap gezien. Ook een aantal plekken waar ze er nog aan het bij bouwen waren. Het lijkt er op dat in die regio het stadium van ‘not in my backyard’ gepasseerd is.
Eerlijkheidshalve moet ik er wel bij vertellen dat de ‘yards’ daar wat groter waren dan de meeste tuintjes in ons dichtgebouwde landje, maar dat even terzijde. Al die windmolens, het deed mij vermoeden dat Luxemburg toch wat verder is in het besef dat je alternatieve energie naast of misschien op den duur zelfs wel in plaats van fossiele brandstoffen moet inzetten.
Het blijft toch een interessant gegeven hoe we die uitdagingen op het gebied van milieu en energie (laat ik het geen problemen noemen op deze zonnige zondag…) met z’n allen het hoofd gaan bieden. Ik vestig mijn hoop op de wetenschap. Ook omdat ik de afgelopen dagen het boek ‘Het isgelijkteken’ van Robbert Dijkgraaf gelezen heb.
Niet dat hij daarin meteen de oplossingen aandraagt, maar de manier waarop hij over allerhande thema’s schrijft en verbanden legt, spreekt me erg aan. Trouwens, voordat hij cum laude allerhande theoretisch natuurkundige studies afrondde, heeft hij ook de Rietveld academie doorlopen, leert Wikipedia me. Op de een of andere manier vind ik dat voor hem pleiten. Maar ook dat terzijde.
Nieuwsgierigheid en een open mind, voor elkaar en de wereld, zijn de bouwstenen van de toekomst. Dat is wat ik uit zijn boek haal. En behalve dat, ook een positivisme dat goed voelt. Buiten de schaduw van de eik is de temperatuur ondertussen één graad opgelopen. De aarde wordt warmer, maar dat komt vandaag gewoon door de zon. Hoe dat in de toekomst is? Daarvoor zullen nog veel zaken links en rechts van een ‘isgelijk teken’ moeten worden opgelost.
Een zojuist door mijzelf opgeloste eerste vergelijking wil ik wel alvast meegeven in dat proces: Wij = zij. Fijne zondag nog.
‘Zoek de zon zij’. Vier woorden die de moeder van mijn vrouw in de vorige eeuw op een schaal geschreven heeft. Vlakbij schilderde haar vader een zon om die woorden kracht bij te zetten. Onder de zon schilderden haar beide ouders samen nog een landelijk tafereeltje. Toen ze daarmee klaar waren, tekenden ze op een tweede schaal 
nog een andere situatie uit hun gezamenlijke herinnering. Beide schalen zijn daarna afgebakken door een keramiste, niet geheel toevallig ook de zus van mijn vrouw. De schalen waren namelijk bedoeld als huwelijkscadeau van hun ouders voor ons.
We kregen de schalen op onze trouwdag in 1991. Ik herinner me de ontroering van mijn vrouw toen de eerste schaal uit de verpakking kwam en ze de tekeningen van haar ouders daar op herkende. Die ontroering mondde uit in tranen toen op de tweede schaal heel prominent de spreuk ‘Zoek de zon zij’ te zien was. De gele zon en daaronder het leven, getekend in al zijn pracht en eenvoud. Haar moeder, die bescheiden het uitpak-ritueel had gevolgd, herkende de ontroering en in de omhelzing vermengden zich hun tranen.
28 jaar geleden is dat nu. De schalen zijn er nog steeds. Dat de spreuk toen zoveel losmaakte, kwam ook omdat die jaren eerder al onderdeel uitmaakte van het poezieversje dat haar moeder in mijn vrouw’s eerste poeziealbum had geschreven. Dat was in haar vroege kindertijd. Het versje eindigde met de regel: ‘Kindlief, zoek de zonnezij’.
In de schalen waren die jaren van ouder en kind liefdevol ingebakken. ‘Zoek de zon zij’. Het waren de woorden die haar ouders ons meegaven op onze levensreis. Misschien wel omdat hún ouders, een generatie eerder, dat ook hadden gedaan.
En nu sta ik hier. Een paar dagen geleden heb ik de schalen weer eens opgepoetst. ‘Zon’ 
is het thema van deze herdenkingsdienst en in de voorbereiding van dit verhaal, dacht ik aan de schalen en aan de spreuk die ons als levenswijsheid cadeau was gedaan. De moeder van mijn vrouw heeft die zonnezij op haar eigen manier al opgezocht en gevonden. De tekening van haar leven was in 2011 helemaal voltooid. Vijf jaar later dan haar man, die in 2006 zijn reis naar de zon en de sterren al was begonnen. Mijn ouders hebben hen daar bij aankomst misschien wel welkom geheten, omdat zij al in 1979 en 1994 afscheid namen. En nog helemaal niet zo lang geleden, in 2016, vertrok mijn zus voor haar laatste reis, nadat ze kort daarvoor in Hospice Doevenbos te gast was.
U allen bent hier, omdat u in het afgelopen half jaar soortgelijke ervaringen heeft gehad. Uw ouders, uw broer of zus of een ander familielid of kennis heeft afscheid genomen. Op weg naar een plek, waar wij nog geen weet van hebben. In ieder geval een plek in uw hart en, wie weet, ook een plek dichtbij de zon. Als het verdriet over hun vertrek langzaam plaats maakt voor het besef dat uiteindelijk iedereen zijn of haar bestemming zal vinden, dan worden regendagen vanzelf weer zonnig. Geef het tijd.
Want na regen komt weer zonneschijn. Iedereen weet het, maar we staan er misschien niet altijd bij stil. Op de schaal is de zon tussen de wolken getekend. Soms drijven de wolken voor de zon. Toch ligt het er maar net aan vanuit welke kant je er naar kijkt. Vanaf beneden bedekken grijze wolken vaak de zon. Maar bezie je het van boven, dan staat de zon onmiskenbaar vooraan. De diepere zin van de spreuk ‘Zoek de zon zij’ ligt dan ook in de dubbele betekenis ervan. Ten eerste omdat die refereert aan een plek, waar de mensen waarvan we afscheid moesten nemen, misschien wel hun warme hemel hebben gevonden. En in praktische zin is het een houvast voor ons, om na alle verdrietige gebeurtenissen en donkere wolken, toch telkens weer op zoek te gaan naar de zonnezij van het leven.
Dat wens ik u allemaal toe. Indachtig de spreuk op de schaal, 28 jaar geleden opgeschreven en jaren daarvoor al in een poezieversje verwoord. Met die éne zin wil ik dit verhaal dan ook besluiten. Voor hén, én voor u: Kindlief, zoek de zonnezij!
Ach. Na acht maanden zonneschijn begint de ochtend vanmorgen bewolkt. Toch even wennen, dat grijs. Ik praat in gedachten wat op mezelf in. Herfst vind je toch ook een mooi seizoen en dat soort zwak overtuigende zinsnedes. Opbeurende peptalk, die de winterblues op het verkeerde been probeert te zetten.
Maar toch.. Ach… Heel diep van binnen lijkt de kleur grijs bij tijd en wijle dichter bij mijn gemoedstoestand te liggen, dan ik zelf misschien wil toegeven. Ik kijk om me heen en probeer andere kleuren in me op te nemen. Maar ze lijken ver weg en nietszeggend en totaal niet in staat om het grijs op te fleuren.
Voortdurende gedachtenwolken kleuren mijn denkhemel. Weerspreuken als ‘achter de wolken schijnt de zon’ en ‘na regen komt zonneschijn’ schieten door mijn hoofd. Ik verbaas me over de gemaakte volgordelijkheid die volledig uit de lucht gegrepen lijkt. Want de opbeurend bedoelde en chronologische kracht ervan bestaat enkel bij de gratie van wolken en regen.
Het lijkt een keuze. Zie je de wolken en de regen of kijk je naar de zon en de blauwe lucht? Of, in het geval van het een, stel je je tevreden met het wachten op het ander? Maar moet je eigenlijk wel kiezen? Kun je niet met beide heel symbiotisch samenleven? Genieten van de regen én de zon.
Mwah.. Theorie klinkt aardig. Maar de praktijk voelt helaas niet altijd zo. Is het dan zaak om dat dan maar gewoon te nemen zoals het komt? Grijs, grijs laten, als dat toevallig net zo is en blauw, blauw? Hoort het er gewoon bij? Of moet je, als grijs toch niet goed voelt, actief op zoek gaan naar blauw? Is dat wat er bedoeld wordt met ‘het verzetten van de zinnen’?
Ga ik dat eens proberen. Croissantje kopen bij de Appie…
Doei.
Kaley Dykstra
Vanochtend is Leon gecremeerd en vanmiddag ga ik naar de crematie van Tiny. Twee mensen die elkaar waarschijnlijk helemaal niet kenden, maar de cirkels van mensen om hen heen raken elkaar al snel. Op het snijpunt van twee van die cirkels bevind ik me. Bij de crematie van Leon was ik in gedachten aanwezig, vanmorgen tijdens het hardlopen. Ik moest er aan denken toen ik letterlijk de wind van voren voelde terwijl de zon op mijn rug scheen. Leon en Tiny. Een gedachte aan hen beiden die ik graag wil delen.
Leon ken ik van onze vriendenvolleybalclub waar hij jaren geleden ook lid van was. Tiny is de moeder van een collega van me. Tiny’s ziekteproces was er een van ups en downs. Leon is op zijn vakantieadres in elkaar gezakt en overleden. Hij dus heel plotseling, zonder enige aanleiding vooraf. En zij met een soort van gracieuze geleidelijkheid. Ik herinner me dat ik Tiny en haar man Mart vorig jaar nog heb mogen toezingen, op hun vijftig jarig huwelijksfeest. Dat was op 25 mei 2016. Toen 50 jaar getrouwd. Nu, zo’n anderhalf jaar later, al bijna 52 jaar.
In de Hallo staan de rouwadvertenties van Tiny en Leon naast elkaar. Ik zie dat Leon 52 is geworden. Het aantal jaren dat Mart en Tiny’s huwelijk bijna heeft geduurd. Wat een droevige dag moet het voor beide families zijn vandaag. Voor de ene familie een afsluiting van een ziekteproces, waarbij ze allemaal heel intensief betrokken waren. En voor de andere familie een begin van een periode waarop waarschijnlijk nog niemand zich ook maar enigszins op heeft kunnen voorbereiden. Onwaarschijnlijk. Onvermijdelijk.
Vanmiddag tonen we onze betrokkenheid bij het verdriet. Met mijn collega’s bezoek ik de crematie van Tiny. Meer mensen zullen daar zijn, want Tiny was een mensen-mens. De cirkels van alle mensen om haar heen zullen elkaar ongetwijfeld op meerdere punten raken. We zullen elkaar zien en in stilte de wederzijdse verbondenheid voelen. En ook vanmiddag zal de wind waaien. De zon zal schijnen, al dan niet achter de wolken.
Voor iedereen, maar vandaag speciaal voor Mart, Suzie en Veronique. En voor Monique, Rick en Melissa. Voor de familie, alle vrienden en bekenden. Voor iedereen. Even de wind van voor en de zon op de rug. Maar straks, als de wereld verder gaat en jullie de wind weer mee hebben, dan zul je zien, zal ook de zon haar warmte weer op ieders gezicht laten landen. En wie weet, hebben Tiny en Leon daar voortaan allebei wel hun aandeel in.
Geert van den Munckhof 