Betoverend mooi

De mooiste verhalen over de Peel worden verteld door mensen die er zelf hun hele leven gewoond hebben. Dat werd me duidelijk toen ik voorzichtig een afspraak van een uur had gemaakt met Jan Philipsen en na meer dan drie (!) uur, zeer geïnspireerd en heel veel indrukken rijker, weer naar huis toe reed. Wát een mooi gebied! En wat een prachtige verhalen. Over de Mariapeel, maar ook over de Zwarte Plak Heide. De plek waar Jan als kind vroeger zelf de ondergrondse hutten groef, nagenoeg op dezelfde plek waar in de oorlog de onderduikers van de Zwarte Plak hun schuilplek hadden. Verhalen van de Peel, met passie verteld door een ‘Peelpater’ zoals hij zichzelf noemt. Jan Philipsen, geboren in Evertsoord, heeft een passie voor de Peel.

Trots

’28 jaar lang heb ik met Rowwen Hèze door het land getourd’, zo begint Jan zijn verhaal. ‘We lieten de toeschouwers in Groningen, in Maastricht en op duizende andere plaatsen genieten. Trots waren we, als we dat op al die plekken voor elkaar kregen. Op de heenweg en vaak –bij daglicht- op de terugweg in de bus naar huis, keek ik vaak naar buiten en bewonderde het landschap waar we op dat moment doorheen reden. Steeds meer besefte ik dat het publiek waarvoor we hadden opgetreden, en de omgeving waarin zich dat had afgespeeld, verbonden was met eenzelfde soort trots als die in de muziek van Rowwen Héze verscholen lag. Mensen herkenden zich erin. Het robuuste van Rowwen Hèze. Van de band, maar ook van de persoon Rowwen Hèze zelf en de Peel waarin hij leefde. En dat gevoel kan heel diep zitten. Mijn vader was al over de zestig toen hij me voor het eerst vertelde dat hij als zevenjarige door zijn vader –mijn opa- op Rowwen Hèze was gewezen. Ik zie nog de twinkeling in zijn ogen toen hij me dat vertelde. Bijna mythisch..’

Ambassadeur

Toen Jan 50 werd, besloot hij de band Rowwen Hèze te verlaten. Hij voelde dat hij wat moest gaan doen met het gevoel dat de persoon Rowwen Hèze in hem had losgemaakt. Alles wilde hij weten, ook datgene waarover maar weinig bekend was. Dus niet alleen over de plek waar de man woonde of de gave van pijn wegbidden die hem gegeven was. Maar ook over het al dan niet zelfgekozen kluizenaarschap. En hoe zat het eigenlijk met de vijf kinderen die Rowwen Hèze volgens overlevering ook had? Jan voelde een bepaalde schatplichtigheid aan de man, waarvan de naam was geleend door een band, die er nog steeds erg trots op was die naam te voeren. Jan’s nieuwsgierigheid ging steeds verder en hij verdiepte zich meer en meer in het gebied, waar niet alleen Rowwen Hèze’s roots, maar ook zijn eigen roots lagen.

Zwarte Plak Heide

De gedrevenheid van Jan maakt indruk op me. Hij vertelt over de monumentale status van Zwarte Plak Heide. Vroeger dus zijn speelterrein maar nu een unieke plek om een vijftal verschillende redenen. Allereerst de archeologische erkenning. In 1950 is het gebied tot geschiedkundig rijksmonument verklaard, onder andere door het grote aantal vuurstenen dat er is gevonden. De paraboolvorm van de stuifduinkop is een tweede reden van monumentale proportie. Het mag als een geologisch unicum worden beschouwd. De natuurwaarde van het gebied is een derde reden. De vos en de das hebben er hun habitat. De tweede wereldoorlog en de aanwezigheid van zelfgemaakte schuilkelders geven een vierde aanleiding om trots te voelen. En last but not least het gegeven dat de Zwarte Plak Heide een plek is waar de ontginning voelbaar en zichtbaar is.

Kamiël van de Piël

Het waren deze vijf redenen die er in 2012 toe hebben geleid dat er een prachtige landmark in het gebied kon worden geplaatst. Een, mede door Jan, opgerichte stichting (CEZP: Cultureel Erfgoed Zwarte Plak)  vertaalde de gezamenlijk gevoelde geschiedenis op een indrukwekkende wijze in een symbolisch kunstwerk. ‘De kamiël’ was vroeger een boom in het onmetelijk uitgestrekte peellandschap, waar de schaapherders van toen zich op oriënteerden, als ze met hun schapen de heide introkken. De Peel was in die tijd een gebied waar je maar beter de weg kende, want ongevaarlijk was het daar niet. ‘De kamiël’ was hun baken. En nu, als kunstwerk, is het eigenlijk weer een soort baken. Een baken van verbinding. Tussen geschiedenis en toekomst.

Verbindende verhalen

De Zwarte Plak Heide is onderdeel van, of grenst aan de Mariapeel. Dat is een gebied dat zelfs vanuit  Europees perspectief een speciale toekomst is toebedeeld.  Jan legt me tot in detail uit waarom dat is. Tot aan tectonische platen toe en het altijd in dezelfde richting omvallen van bomen, die turfstekers in het verleden niet al te graag aantroffen in het veen. Met dezelfde passie vertelt hij over het ontstaan van Evertsoord en Griendtsveen. Over het verband tussen de Zuringspeel en de Schadijkerbossen. Over America, de Zwarte Plak en Heere Peel. Over landbouw, intensieve veeteelt en paarden. En hij vertelt over het doorgeven van de verhalen. Onder andere aan horecaondernemers in de regio, zodat die op hun beurt trots de verhalen over de Peel kunnen doorvertellen aan hun bezoekers.

Ben Ali Libi

Jan legt bijna vanzelf de verbindingen tussen al deze facetten. Niet van buiten geleerd, maar van binnen gevoeld. En dat komt over. Boven op ‘De Kamiël’ zie ik tot mijn verrassing wat kunstenaar Ruud van der Beele in het kunstwerk heeft verwerkt. Uitkijkend over de schuilkelders van de tweede wereldoorlog lees ik in steen gelegd: ‘Ben Ali Libi, de goochelaar’. Voor wie dat gedicht van Willem Wilmink niet kent, is even googlen een must. Joost Prinsen vertolkt het gedicht op sublieme wijze. Ik bedank Jan bij het afscheid voor zijn uitgebreide en gepassioneerde uitleg. Nooit had ik verwacht dat de Peel mij vanmiddag zou laten terugdenken aan Ben Ali Libi. En hoe mooi, dat dat toch gebeurd is. Mystiek. Ook dat ligt blijkbaar ergens verscholen in de Peel. En in Rowwen Hèze. Of in Ben Ali Libi. Ik begin Jan’s passie te begrijpen. Jan Philipsen, de Peelpater. Ook een soort goochelaar, die zonder dat je er erg in hebt, van één uur er zomaar drie maakt.