Mét of zónder bril …

Mijn rijbewijs verloopt morgen. Daar kwam ik gisteren achter, dus daar heb ik toen maar meteen werk van gemaakt. De pasfoto op mijn oude rijbewijs was minstens van 10 jaar geleden. Toen keek ik nog zonder bril en had al mijn baardhaar zich geconcentreerd onder mijn neus. Ik had er dus alle begrip voor dat een nieuwe pasfoto nodig was. Een paar minuten later zat ik bij vakfotograaf Eugene op de stoel en mocht ik een groot stuk wit karton onder mijn kin houden, ter hoogte van mijn borstkas. De lichtinval was namelijk heel belangrijk voor pas- en rijbewijsfoto’s, vertelde Eugene me.

‘Ook een paar foto’s zónder bril’, zei de fotograaf, ‘want daar doen ze wel eens moeilijk over’. Met ‘ze’ bedoelde hij waarschijnlijk de gemeente, de plek waar een rijbewijs moet worden aangevraagd of, in mijn geval, verlengd. Daar kwam ik juist vanaf. Sterker nog, daar werken mijn collega’s en daar zou ik zometeen mijn nieuwe pasfoto’s aan toevertrouwen. Mét bril, nam ik me voor, want dat was hoe ik me in het openbaar vertoonde en hoe mensen mij zagen. En ik de mensen weer zag, sinds het moment dat mij de bril op de neus werd gezet. Met andere woorden, de bril hoorde sinds een paar jaar bij mij. Vond ik. Maar dat vonden mijn collega’s niet…

Aan de receptiebalie werd de eerste test uitgevoerd. Een kopie van mijn pasfoto liet zien dat mijn bril een soort van minimale witte schaduw op mijn voorhoofd wierp. Het was twijfelachtig en bijna niet zichtbaar, maar toch. ‘Witte plekken op de foto mag niet. Acht van de tien foto’s van mensen met bril worden afgekeurd’ wist mijn collega te vertellen. ‘Maar je kunt het proberen’ was haar advies. Ze gaf me een nummer en verwees me naar de grote tafel in de wachtruimte van het gemeentehuis. ‘Het scherm in de gaten houden tot je nummer daarop verschijnt en dan zie je aan welke balie je verwacht wordt’.

Het duurde nog géén minuut. Balie 1. Even gezellig gebabbelt, maar ook snel ter zake gekomen. Ik schoof de foto mét bril naar voren. ‘Die wil ik graag op mijn nieuwe rijbewijs’, zei ik. Meteen verscheen er een bedenkelijke frons op het gelaat van mijn collega. Opnieuw werd er een printje van mijn foto gemaakt. Mijn collega liep er even mee naar achteren om raad te vragen aan andere collega’s. Ondertussen schoof ik maar alvast een foto zónder bril uit het pasfoto-mapje. Mijn voorgevoel werd bevestigd. ‘Zónder bril’. De formele uitspraak was gevallen. ‘De bril is een accessoire, die kun je afzetten. Je identiteit kun je niet afzetten, dus daarom’.

Tijdens het invullen van het formulier liet ik die motivatie verder op me inwerken. Formulier plus foto ging naar Enschede, werd me verteld en daar werd de foto opnieuw -volgens ‘Fotomatrix Model 2007’- aan een onderzoek onderworpen. Is de mond goed gesloten, staan beide oren er op, etc. Wie ooit een pas of een rijbewijs heeft aangevraagd, herkent waarschijnlijk de criteria waaraan je moet voldoen om ‘gewoon’ te zijn wie je bent. De foto van mijn identiteit -die ik niet kon afzetten- werd letterlijk strak ingekaderd en op het speciaal daarvoor geprepareerde formulier geplakt. Ik zag twee blokjes links en rechts van het kader, ter hoogte waarvan mijn oren moesten komen. Gelukkig stonden die er allebei op. En op gelijke hoogte…

Het schijnt dat je als inwoner van een gemeente gemiddeld één keer in de drie jaar in een gemeentehuis komt. Als je er werkt is dat vaker. En als je er full-time werkt is dat elke dag. Net als ik. Maar soms is het goed om te ervaren en vervolgens vooral te beseffen wat de impact is van wat we met z’n allen aan regeltjes en gebruiken hebben bedacht. Terwijl mijn collega de handelingen verrichtte die nodig waren, dacht ik na over mijn identiteit die ik niét, en over mijn bril die ik wél kon afzetten. Dat ik dan niks meer zou zien en die hele identiteit voor mij één vage blur zou zijn, deed helemaal niet ter zake, bedacht ik me. Niet lachen, mond dicht en twee oren tussen twee blokjes. Zo was het nu eenmaal en dus kwam je zó op je rijbewijs. Als je voldoet aan wat moet. 38 euro 95. En dat allemaal heel vriendelijk. Niets dan lof voor mijn collega’s. En dat meen ik.

Volgende week vrijdag is mijn nieuwe rijbewijs klaar en moet ik mijn oude rijbewijs meenemen om het nieuwe te krijgen. Na zondag mag ik niet meer rijden, tenzij ik met mijn verzekering iets regel. Dan zijn er blijkbaar wel mogelijkheden, maar ik ga niks regelen. Het was gewoon mijn eigen schuld dat ik m’n rijbewijs zo laat heb verlengd. Ik ga gewoon met de fiets. Dat deed ik toch al. Elke dag opnieuw. Naar dezelfde werkgever, die ook mijn collega’s in dienst heeft. Goeie collega’s, die net als ik in overheidsdienst werken en vanaf hun flexibele werkplek dátgene uitvoeren wat met z’n allen in dit land is bedacht. In Den Haag, in Enschede en ook in Horst aan de Maas.

Mét of zónder bril, dat blijft een heel interessant gegeven. Metaforisch bijna. Mét bril is alles misschien wel beter te zien, maar soms moet je bril ook even af om iets beter te begrijpen. Bijvoorbeeld begrip voor al die mensen die maar één keer in de drie jaar bij de overheid aankloppen en vervolgens op feestjes heel hard kunnen lachen om ambtenarengrappen. Met open mond lachen en tranen in de ogen. Begrip dat op zulke momenten misschien wel de ware identiteit onthuld wordt. De identiteit die je niet op rijbewijzen of op paspoorten ziet. De identiteit van de ‘echte’ wereld, waar de overheid vaak heel ver vanaf lijkt te staan. Begrip voor iedereen die zich daar elke vier jaar tóch weer voor wil inzetten. En ook begrip voor hen die dat niet doen. Met of zonder bril.

Vrijdag mag ik weer rijden. Mét bril. Met een nieuw rijbewijs. Zónder bril. Veilig, maar onherkenbaar. Welke Nederlandse filosoof was dat ook alweer, die zei: ‘Je gaat het pas zien als je het doorhebt’?

Verhaal horen? Klik hieronder. Eerst muziek: ‘Without me’ van Eminem (tot 4:51). Dan het verhaal (tot 11:28). En tenslotte ‘It’s not my name’ van The Ting Ting’s.