jarig – Geert van den Munckhof

Pip, van harte!

Vandaag is Pip jarig en vanavond gaan we er vlaai eten. Gisteren belde ze nog, vlak voordat ik voor haar en voor mij chinees zou halen. Dat hadden we eerder die middag telefonisch al afgesproken. ‘Neem je alsjeblieft ook twee eieren mee? Dan kan ik arretjescake maken, voor morgen’.

Het kan zijn dat we vanavond, tijdens het verjaardagsbezoek, arretjescake eten inplaats van vlaai. Aardige bijkomstigheid: Tot gisteravond had ik nog nooit bij de chinees binnen gezeten, met twee rauwe eieren in een tas. Zo zie je maar dat je in het leven iedere dag nieuwe dingen kunt meemaken.

Maar vandaag is ze dus jarig. Onze dochter Pip. Vanmorgen heb ik een grote ronde gewandeld en een aantal keren gedacht aan haar en haar zoveelste verjaardag. Aan de appjes die we vannacht, een paar minuten over twaalf, naar haar stuurden. Thea vanuit Den Bosch en ik vanuit Horst. Ik probeerde terug te denken aan al die andere verjaardagen in haar leven, maar merkte dat ik daar weinig actieve herinneringen aan had. En ik dacht na over een cadeautje, dat ik vanavond zou kunnen meenemen. Want ze was tenslotte jarig. Maar ook daar liet mijn fantasie me een beetje in de steek. En dan is wandelen wel prettig. Want toen ik bijna thuis was, wist ik het. Ik geef haar een verhaaltje. Of een gedichtje, naar aanleiding van het verhaaltje. Of allebei. Ze is het waard. Bij deze.

Verjaardagen. Elk jaar weer. Voor de één een unieke gelegenheid voor een wervelend feest, voor de ander een moment van bezinning. Weer een jaar erbij. Vaak een moment om tegelijk terug- en vooruit te kijken. Hoe wáren de jaren en hoe zullen ze worden vanaf nu? Dat laatste zal de toekomst uitwijzen. Maar het eerste deel van de vraag -hoe wáren de jaren?- daar is vanuit de herinnering mogelijk wel het een en ander over te zeggen.

Het fijne is dat wanneer je behept bent met een waardeloos geheugen, er fotoboeken zijn die je herinnering kunnen opfrissen. Dus die heb ik vanmiddag doorgebladerd, met in mijn achterhoofd het idee dat ik Pip wat herinneringen ga geven. Herinneringen aan verjaardagen van jaren geleden en van een aantal mooie momenten daar tussen in. Dat is vanavond. Nu al het gedichtje.

Proficiat, lieve Pip.

een getal op een kroon
kleurrijk
ongewoon
steeds een jaartje erbij
taarten, slingers
slagroom
aan de vingers
weer een kaarsje erbij
dus steeds blijven blazen
en je alsmaar verbazen
dat juist als vlammetjes doven
je in wonderen mag geloven
wens zes-en-twintig
of wens honderdelf:
als vlammetjes doven
zoek het vuur
in je zelf…

Nachtgedachte voor overdag

8 april 2017. Vandaag is het 89 jaar geleden dat mijn vader werd geboren. Ik moet vooral dáár aan denken, terwijl Trump bommen laat gooien op een vliegveld in Syrië en er in Zweden een vrachtwagen van de weg raakt. Op dit moment weet ik nog niet of de chauffeur willens en wetens argeloze voetgangers de dood in heeft gejaagd. Een kleine 23 jaar geleden kwam er aan het leven van mijn vader ook een einde. Een vergelijking van niks, maar ik moet er nu aan denken. Het is tenslotte 8 april.

Zoals ik me nu mijn vader herinner, zo zijn miljoenen anderen ook in gedachten bij hun overleden familieleden of medemensen. Sommige met hele recente en vreselijke beelden. Van bijvoorbeeld een naar adem snakkend jongetje. Voor het nageslacht kan blijkbaar alleen nog maar zijn doodstrijd in dramatische beelden worden vastgelegd. Anderen putten de beelden uit een steeds verder in het verleden liggend geheugen, dat de herinnering meer en meer van een alsmaar intenser wordende sepia glans voorziet. Grondkleuren.

Bij mij zijn het verschillende momenten die een herinnering aanwakkeren. Een woord, een gedachte of een datum. Door een beeld op tv of een bericht via social media. Tegelijkertijd prikkelt dat mijn blik op de toekomst. De wereld in al zijn facetten drukt dan bij vlagen zwaar op mijn gemoed. Letterlijk teneergeslagen. Figuurlijk aan de grond genageld. Hoe is het mogelijk..

Want er zijn weer gifgasbommen gevallen op mijn wereld. Op een andere plek hebben 59 scudraketten grond onder mijn voeten weggeslagen. En hoe pathetisch dat misschien ook klinkt, het is in de kern diezelfde grond, waarmee we het graf van mijn vader 23 jaar geleden hebben bedekt. En 15 jaar daarvoor was het diezelfde aarde die we over de kist van mijn moeder hebben uitgestrooid.

Wat moeten we met deze aarde? Op een dag als vandaag toch maar vooral eerst even de herinnering koesteren. Aan hem. Omdat hij vandaag jarig zou zijn geweest. En aan haar. Omdat ze maar een jaar jonger was dan hij en in haar veel kortere leven toch zoveel heeft betekent. En laat ik in hen beiden de nagedachtenis vieren van iedereen die het aardse ontstegen is. Om van daaruit vervolgens opnieuw met voorzichtig vertrouwen de toekomst aan te gaan. Weggeslagen aarde steeds maar weer aanvullen vanuit de grond van m’n hart. Ik weet het anders ook niet.

Hartje Pip

Onze Pip is vandaag jarig. Geboren in 1994, dus reken maar uit. Wel jarig, maar voor haar niet echt een feestdag. Daarvoor staat er iets te spannends op het programma. Vanochtend heb ik haar naar de trein gebracht omdat ze op de kunstacademie in Utrecht de opzet van haar afstudeerproject moet presenteren. ‘Relatieve waarde’ is de voorlopige werktitel, maar ze zoekt nog naar iets ludiekers. En dat gaat ze ook wel vinden.

Bijzonder trots ben ik op haar. Nou was gisteren geloof ik de nationale complimenten dag, maar een dag later is mijn compliment naar haar toe niet minder gemeend. Integendeel. En bovendien is ze jarig. Dus mag ze dit ook als een schriftelijk kadootje zien. Ik ben trots op hoe ze op een hele natuurlijke manier zich dingen eigen maakt. Hoe ze, vanuit de praktijk en het zelf ervaren, stap voor stap groeit als mens. Niet dat het allemaal vanzelf gaat. Daarvoor is het leer- en creatief proces te veelomvattend en te diep ingrijpend in alles wat ze doet. Het lijkt haar soms te overspoelen. Bijvoorbeeld als ze letterlijk met haar handen met heel veel dingen tegelijk bezig is. Of door de stroom van gedachten en het voortdurend er over nadenken. Creatieve mensen laten moeilijk dingen los. Positiever geformuleerd: ze houden heel graag alles vast. Pip ook.

Het bezig zijn of voortdurend aan de gang gaan met ‘details’ lijkt soms af te leiden van het grotere geheel. Toch zijn al die ‘losse elementen’ van grote waarde voor ‘the bigger picture’. Haar intrinsieke motivatie om de wereld een stukje mooier te maken, spreekt mij als trotse vader enorm aan. En helemaal hoe ze dat op haar eigen manier aanpakt. Het niet van de daken schreeuwt, maar bescheiden zichzelf en anderen soms verrast met de scheppende kracht die ze in zich heeft. Dát en de jaren van kunstzinnige scholing ontwikkelen zich nu steeds meer toe naar een concrete eindopdracht. Vanmiddag dus de presentatie van de opzet ervan. Hoe die presentatie ook uitpakt, ik vind het vooral mooi hoe Pip naar de wereld om haar heen is gaan kijken.

En daar gaat het vanmiddag ook over. Haar fascinatie over hergebruik van ‘oud’. Met daar tegenover het – in naam van ‘mode’- ongebreideld produceren van steeds maar wéér en méér ‘nieuw’. Over haar zoektocht naar manieren om mensen daar bewust van te maken, zonder belerend te willen zijn. Ook om die reden vervullen haar werkstukken en objecten me met trots. Ik kijk er met bewondering naar en zie hoe ze met verrassing en vervreemding haar boodschap overbrengt. De boodschap dat ‘waardeloos’ en ‘waardevol’ juist door de relativiteit van het begrip ‘waarde’ eigenlijk heel veel op elkaar lijken.

‘Relatieve waarde’ dus. Mensen daarover laten nadenken, door ze op een ludieke manier met hun eigen vaste gedachtenpatronen te confronteren, dat is een. Twee, en minstens zo belangrijk, is dat op datzelfde moment diezelfde mensen iets krijgen dat mogelijk nog waardevoller is. Iets waarvan ze zich vóór dat moment misschien te weinig bewust waren. Dat is het besef dat dingen soms niet zijn zoals ze zijn. Anders zijn, dan ze zijn. Anders mógen zijn, dan ze zijn. Daardoor juist vaak mooier. Waardevoller, wat voorheen misschien waardeloos leek. Maar je moet het wel willen zien. En iemand moet het je láten zien. Dat is Pip vanmiddag -en eigenlijk al maanden daarvoor- aan het doen. En daar ben ik zo trots op. Bovendien is ze jarig. Hartje Pip!