Vorige week was ik twee dagen ziek thuis. Kuchen, keelpijn, koortsig, kriebelhoest en waterogen. Het stond in geen enkele verhouding tot alle andere ellende in de wereld, maar toch. Koortsdromen gaven aanleiding tot momenten van bezinning, waarvan ik op dit moment de waarde niet helemaal kan inschatten. Even wat doorfilosoferen ‘op papier’.
In de Limburger las ik vorige week in de rubriek ’De mening’ het verhaal van onderzoeksjournalist Rob Cox. Hij ging in op de menselijke maat binnen veranderende organisaties. Of liever gezegd, het ontbreken van de menselijke maat. Hij had het over de Zorggroep en het UWV en schreef over de planmatige opstelling en de regeltjesmentaliteit die er was gaan heersen. De menselijke maat kwam daardoor in het geding volgens Cox.
Waarom moest ik, koortsig en net na een hoestbui, denken aan mijn werk, vroeg ik me al lezend af. Was het omdat ook bij ons ’de organisatie’ bezig was met veranderen? Verandering, omdat ze zich meende te moeten aanpassen aan de snel veranderende wereld om haar heen? En als dat zo was, was het dan wel zo vanzelfsprekend dat het individu zich binnen die organisatie daar dan dienstbaar aan maakte?
Tussen twee hoestbuien door besloot ik wat afstand te nemen. Ik dacht na over het doel van een gemeentelijke organisatie. In de kern was dat toch dienstverlenend zijn naar z’n inwoners toe. Aan de voorkant kwamen mensen met vragen, die met behulp van de achterkant moesten worden beantwoord. Sinds 2010 moest die achterkant via deregulering en digitalisering de dienstverlening op een hoger peil brengen. En dat niet alleen. De dienstverlening moest vooral ook meetbaarder worden gemaakt. Verhoudingen bepaalden steeds meer het beleid. Verhoudingen tussen getallen, niet tussen mensen.
Meten was weten. Weten was kennis en kennis macht. Macht over de toekomst van een wereld waarvan we alleen maar wisten dat die heel snel veranderde. Ik voelde me alsof ik niet van die wereld was, want ik veranderde niet snel genoeg mee, dacht ik kuchend. De organisatie wel. Dat was al bijna een wereld die bijvoorbeeld via het click-call-face-principe de volgorde en manier van antwoorden had bepaald. Bij voorkeur geformaliseerd in vooraf gedefinieerde, digitale werkprocessen, zodat de organisatie aan het woord kon zijn. En wat minder de mens.
Was het alleen in mijn koortsige beleving dat ik door flexplekken, virtuele werkomgevingen en procesafspraken het individu alsmaar meer uitwisselbaar zag worden? Niet het individu maakte de organisatie maar de organisatie maakte het individu. Allemaal vervangbare onderdelen van het geheel. Niet ’wie ben ik’ maar straks misschien vooral ’waar ben ik’? Ach, dat hoefde waarschijnlijk allemaal nog niet zo slecht te zijn. En misschien kon het ook echt niet anders.
Alleen… de planmatige afspraken die er mee gepaard gingen. De verantwoording die voortdurend naar elkaar moest worden afgelegd. En eigenlijk alleen maar, leek het, omdat we die steeds meer elkaar óplegden. Zowel ’horizontaal’, binnen de eigen afdeling en tussen afdelingen onderling, alsook in ’verticale’ richting, binnen de managements- en bestuurslagen. Het leek alsof we met elkaar een controlecultuur tot stand hadden gebracht. In mijn -op dat moment weliswaar waterige- ogen, had die soms wat krampachtigs.
Koortsachtig, voortdurend onder tijdsdruk, werkten we aan wat een veranderende wereld noodzakelijk maakte. Het moest, maar niet iedereen leek meer precies te weten waarom. Tegelijk vonden we niet de tijd om onder die druk anderen echt te ontmoeten. Of om ons af te vragen of het allemaal wel echt zo moest. Want waarom ook? Deregulerend en digitaliserend verleenden we in ieder geval de organisatie een dienst. Toch? Maar onszelf? Ik mezelf?
Gelukkig was ik na twee dagen weer beter… En was het allemaal weer anders.
Geert van den Munckhof 
Hoi Geert,
Allereerst weer proficiat met deze heldere uiteenzetting knap schrijfwerk.
In mijn ban als trajectbegeleider bij Ster voor Werk (Dichterbij) werd het tijdschrijven ingevoerd en zowel ik als de uitvoerende jobcoaches waren dagelijks behoorlijk wat tijd kwijt met het vastleggen daarvan.
Het wekte wrok en wrevel en ik kan me niet heugen dat onze manager met de ingevulde staten ooit iets heeft gedaan.
En dar wringt hem, naar ik vermoed ook in jouw geval, de schoen; organisaties doen veel moeite om menswerk te structureren. Maar dienstverlening, contact van mens tot mens, het mag wat mij betreft niet in tijd gevangen worden.
Als een organisatie bevlogen en kundige mensen in dienst heeft, mag ze ervan uitgaan dat deze professionals voldoende ethiek betrachten om hun activiteiten zodoende te wegen dat zij er tijd en energie in steken naar gelang zij zelf nodig achten.
Ik denk zelfs dat, zodra medewerkers meer carte blanche krijgen, zij zelfs effectiever en (zelf) bewuster met hun werktijd omgaan.
In de basis dus een kwestie van vertrouwen wederzijds tussen werkgever en werknemer.
Een fijn (weliswaar Funpoploos) weekend gewenst en gegroet,
Ron Bosmans.
_____
Ha Ron,
Ondertussen zijn we alweer vier weken verder en hebben we afgelopen woensdag live nog wat ervaringen uitgewisseld. Bij deze nog bedankt voor je reactie hierboven, die ik (na woensdag) nog een keer goed gelezen heb. Ook vier weken later snijdt die nog hout. Waar ik mee stoei is jouw zin ‘dat de organisatie moeite doet om menswerk te structureren. Die organisatie, dat zijn we zelf, dus het rare dilemma doet zich voor dat we ons eigen werk en dus ons zelf aan het structureren zijn. Met andere woorden, we doe het zelf. En daarmee wordt het een persoonlijke keuze. Een keuze die jij in het verleden al gemaakt hebt. Respect daarvoor. Het voelt goed daar zo nu en dan met je over te hebben. Ook daarvoor dank.